Rola flawonoidów jako przeciwutleniaczy w organizmie człowieka

Autorzy: ELŻBIETA MILLER, KATARZYNA MALINOWSKA, ELŻBIETA GAŁĘCKA, MAŁGORZATA MROWICKA, JÓZEF KĘDZIORA

Rosnące zainteresowanie flawonoidami budzi zapotrzebowanie na kompleksową i syntetyczną wiedzę o tych substancjach. Niniejszy artykuł jest przeglądem współczesnej wiedzy o wymienionych związkach, stanowi próbę przybliżenia ich tematyki.

Flawonoidy to składniki wielu substancji pokarmowych i niezbędny element diety człowieka oraz grupa bardzo wielu leków o różnym działaniu na organizmy żywe. Dotychczas zidentyfikowano kilkaset bioflawonoidów.

Cytrusy to bardzo dobre źródło flawonoidów.

Związki fenolowe są wykorzystywane jako naturalne leki w terapii różnych schorzeń układu krwionośnego, oddechowego, pokarmowego, moczowego oraz w dermatologii. Istnienie tych związków w diecie, a zwłaszcza zachowanie odpowiedniego poziomu ich spożycia jest bardzo ważnym elementem w profilaktyce powstawania wielu chorób, m.in. miażdżycy. Intensywne badania doświadczalne flawonoidów prowadzone w ostatniej dekadzie głównie na hodowlach komórkowych wykazały różnorodne własności tych związków, które dają nadzieję na wykorzystanie ich w profilaktyce i leczeniu nowotworów.

Związki fenolowe jako antyoksydanty mogą wpływać w bardzo zróżnicowany sposób, m. in. poprzez: bezpośrednią reakcję z wolnymi rodnikami, zmiatanie wolnych rodników, nasilenie dysmutacji wolnych rodników do związków o znacznie mniejszej reaktywności, chelatowanie metali prooksydacyjnych (głównie żelaza), hamowanie lub wzmacnianie działania wielu enzymów. Ponadto mogą one wzmagać działanie innych antyoksydantów, np. witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i drobnocząsteczkowych substancji rozpuszczalnych w wodzie.

Różnorodne działanie flawonoidów oraz ich syntetycznych pochodnych stwarza nadzieję na poszukiwanie nowych leków o charakterze badawczym.

BUDOWA FLAWONOIDÓW, NAZEWNICTWO I KLASYFIKACJA

Flawonoidy z uwagi na ich aktywność biologiczną znane są pod nazwą bioflawonoidów, dawnej określane również jako witamina P (rutyna), a ze względu na budowę chemiczną nazywane polifenolami.

Budowa flawonoidu

Związki fenolowe bardzo ogólnie można podzielić pod względem struktury podstawowego szkieletu węglowego na kwasy fenolowe (pochodne kwasu benzoesowego i cynamonowego) i flawonoidy podzielone w zależności od budowy pierścienia heterocyklicznego C na wiele podklas: flakony (apigenina, hesperetina), flakony (naringenina, taksifolina), flawonole (kwercetyna, kempferol, myrycetyna, rutyna),

flawanole (katechina, epikatechina), izoflawony (daidzeina, genisteina), antocyjany (cyjanidyna, malwidyna).

Większość flawonoidów wytwarza między pierścieniami aromatycznymi układ heterocykliczny
-pironu, dlatego flavonoidy mogą być uważane za pochodne benzo-
-pironu, czyli chromonu.

Związki te mogą występować samodzielnie, jako aglikony lub w połączeniu z cukrami, jako tak zwane glikozydy flawonoidowe [5].

W obrębie poszczególnych klas istnieje duże zróżnicowanie pod względem liczby i lokalizacji grup hydroksylowych (OH), tworzenia grup metoksylowych (OCH3) i powstawania reszt glikozydowych. Właściwości chemiczne, fizyczne oraz aktywność biologiczna i metabolizm związków fenolowych zależą od liczby rodzaju i miejsca położenia podstawników w cząsteczce. Miejsce i stopień hydroksylacji mają istotny wpływ na właściwości przeciwutleniające związków fenolowych.

Obecność w pierścieniu B grup hydroksylowych w pozycji orto wzmaga tę aktywność [15].

ŹRÓDŁA FLAWONOIDÓW

Flawonoidy zaliczamy do substancji fitochemicznych, znajdują się one głównie w roślinach. Związki te są najczęściej kolorowe, nadają one owocom cytrusowym pomarańczowe i żółte zabarwienie. Bogatym źródłem związków fenolowych są warzywa, owoce, nasiona różnych roślin, niektóre zboża, a także wino, zwłaszcza czerwone, herbata, kawa, soki owocowe i wiele przypraw.

Jeżeli chcesz zapewnić sobie odpowiednią ilość flawonoidów w diecie, sięgaj po owoce!

Do najczęściej występujących należą flawonoidy, wśród których dominują glikozydy, takie jak: kwercetyna, kempferol, epigenina i rutyna. Dzienne spożycie tych związków waha się od kilku miligramów do 1 g [15].

Często spożywanym produktem jest herbata i kakao. Badania prowadzone na tych związkach wykazują, że są to substancje bogate w związki fenolowe.

Herbata zawiera katechiny, owoce cytrusowe zawierają kilkadziesiąt takich związków, czerwone winogrona zawierają antocyjanidy. W 100 g czerwonego wina występuje około 55 mg taniny, 20 mg katechiny i 20 mg antocyjanidyny [3].

Kakao jest znaczącym źródłem polifenoli (611 mg w 40 g kakao) i flawonoidów (flawanoli, katechiny, epikatechiny i procynadins – polimery katechiny i epikatechiny) 564 mg w 40 g epikatechiny, nawet więcej niż w winie i herbacie. Czarna czekolada zawiera 951 mg katechin w 40 g czekolady, biała czekolada 394 mg w 40 g. Są to ilości porównywalne z zawartością tego związku w czerwonym winie i herbacie [2].

Soki owocowe dostarczają około 25% flawonoidów spożywanych przez człowieka [2]. Ocenia się, że dzienne średnie spożycie flawonoidów w krajach śródziemnomorskich w zależności od diety wynosi od 100 do 1000 mg. Natomiast w krajach ubogich we flawonoidy dzienne spożycie wynosi od 23 do 28 mg dziennie [18].

WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Fenole to pochodne węglowodorów aromatycznych, w których grupa hydroksylowa związana jest z atomem węgla pierścienia aromatycznego. Do fenoli roślinnych zaliczamy: lawonoidy, fenolokwasy, garbniki hydrolizujące i skondensowane. Roślinne fenole powstają w wyniku reakcji zachodzących w procesach metabolicznych. Na drodze szlaku kwasu szikimowego syntetyzowane są takie związki, jak: kwas hydroksycynamonowy i kumaryny.

Proste fenole i chinony powstają w wyniku przemian kwasu octowego, a bardziej złożone strukturalnie flawonoidy – w wyniku połączenia tych dwóch szlaków. Obecność dodatkowych grup w pierścieniu aromatycznym znacznie podnosi toksyczność fenoli, przy czym zwiększenie toksyczności jest najczęściej skorelowane z liczbą wprowadzonych dodatkowo podstawników.

Do grup takich należą:

• hydroksylowa (wprowadzenie drugiej grupy hydroksylowej
• w położenie orto lub para wywołuje działanie methemoglobinotwórcze),
• metylowa, aminowa (najaktywniejsze biologicznie ugrupowanie),
• nitrowa (szczególnie toksyczne są nitrofenole podstawione
• w pozycji para, wywołujące efekty cyto- i embriotoksyczne,
• kancero- i mutagenne),
• chlorowa.

U ludzi narażonych na działanie fenolu występującego w stężeniu przekraczającym 1300 mg/l pojawia się biegunka, poparzenia i owrzodzenia ust oraz ciemne zabarwienie moczu spowodowane obecnością metabolitów fenolu [5].

Toksyczność fenoli może zostać zmniejszona przez wprowadzenie grupy karboksylowej. Grupa ta zwiększa rozpuszczalność związków w wodzie, co przyczynia się do ich szybszego wydalania z moczem, a także ułatwia ich metabolizm.

Wykazano również, że grupami zmniejszającymi toksyczność fenoli są grupy: sulfonowa, tiolowa, metoksylowa oraz acetylowa [3].

TERAPEUTYCZNE ZASTOSOWANIA FLAWONOIDÓW

Związki fenolowe od bardzo dawna wykorzystywane są jako naturalne leki w terapii różnych schorzeń.

Wpływ na układ sercowo-naczyniowy

Prowadzone metaanalizy udowodniły, że spożycie flawonoidów może obniżać śmiertelność z powodu chorób sercowonaczyniowych [7]. Wyjaśnia to najlepiej zjawisko tzw. francuskiego paradoksu polegające na tym, że w rejonie Morza Śródziemnego, nawet przy dużym spożyciu lipidów, śmiertelność ludzi z powodu, np. choroby niedokrwiennej serca jest dużo niższa niż w innych krajach, np. Stanach Zjednoczonych.

Dieta śródziemnomorska zapobiega miażdżycy dostarczając do organizmu wielu naturalnych związków o bardzo korzystnym działaniu, takich jak: tokoferole, karotenoidy, kwas askorbinowy, liczne związki polifenolowe, w tym wspomniane flawonoidy [14].

Wieloośrodkowe badania kliniczne tłumaczą zjawisko „paradoksu francuskiego” działaniem naturalnego polifenolu o nazwie resweratrol (3,4’,5-trihydroksystilben) – RES występującego w czerwonym winie i winogronach. Związek ten hamuje agregację płytek krwi oraz może stymulować angiogenezę przez aktywację syntezy naczyniowo-śróbłonkowego czynnika wzrostu – VEGF (ang. vascular endothelial growth factor) oraz jego receptora (flt-1) należącego do receptorów kinazy tyrozynowej.

Stymulacja receptora prowadzi do zwiększenia stężenia jonów wapnia w cytozolu komórek śródbłonka i aktywacji fosfolipazy C. Proces ten jest najprawdopodobniej odpowiedzialny za przekazywanie sygnałów wewnątrzkomórkowych [4]. Wpływ resweratrolu na proces angiogenezy budzi wiele kontrowersji, ponieważ niektóre badania [10] wykazują, że resweratrol hamuje angiogenezę. Nie można też pominąć faktu, że resweratrol może rozszerzać naczynia krwionośne przez stymulowanie syntezy tlenku azotu (NO
) odgrywającego zasadniczą rolę w rozszerzaniu naczyń krwionośnych, a także mającego właściwości przeciwzakrzepowe.

Zbadanie związków polifenolowych zawartych w ekstraktach winogronowych oraz winach dowiodło, że hamują one peroksydację lipidów błon komórkowych, chronią lipoproteiny o małej gęstości (LDL) przed utlenianiem, [12] a także zwiększają stężenie „korzystnego” cholesterolu – HDL [19]. Korzystne działanie na układ krążenia mają nie tylko związki fenolowe zawarte w winie, ale także sam etanol. Wydaje się, że korzystny wpływ alkoholu polega głównie na podwyższeniu stężenia lipoprotein o dużej gęstości (HDL). Znane i udokumentowane jest działanie ochronne takich flawonoidów, jak hyperozyd i witeksyna na mięsień sercowy oraz ich działanie ochronne w stosunku do witaminy C i innych związków łatwo ulegających utlenianiu, a będących ważnymi antyoksydantami [21]. Często stosowanym środkiem nasercowym jest głóg zawierający wspomniany ramnozyd witeksyny. Związek ten powoduje poprawę ukrwienia naczyń wieńcowych z jednoczesnym ich rozszerzeniem [5].

Badania aktywności przeciwnowotworowej

Intensywne badania doświadczalne nad RES prowadzone w ostatniej dekadzie głównie na hodowlach komórkowych wykazały również właściwości dające nadzieję na wykorzystanie go w profilaktyce i leczeniu nowotworów. Stwierdzono, że wpływa on na I i II etap biotransformacji karcynogenów, wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Ma również zdolność hamowania proliferacji komórek nowotworowych, a także indukcji apoptozy.

Hamowanie proliferacji może odbywać się poprzez zatrzymywanie cyklu komórkowego, zwiększanie aktywności białek p53, Bax (białka aktywujące proces apoptozy) i kaspaz. Stwierdzono, że resweratrol obniża stężenie cykliny D1 i E, białek Bcl-2 (białka hamujące proces apoptozy), Bcl-XL oraz białek hamujących proces apoptozy – IAP (ang. inhibitor of apoptosis protein). Resweratrol hamuje aktywność polimerazy DNA, wielu czynników transkrypcyjnych czy białkowych kinaz tyrozynowych [17].

Resweratrol jest skutecznym środkiem hamującym miejscowy rozwój karcynogenezy w gruczole piersiowym, zmniejszał liczbę i częstość występowania przerzutów do płuc nowotworów rozwijających się w gruczole piersiowym u transgenicznych myszy HER-2/neu (receptor komórkowego czynnika wzrostu). Nadmierna ekspresja HER-2 jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym w przypadku raka sutka. Do tej pory nie ma jednak badań klinicznych skuteczności działania prewencyjnego i terapeutycznego. Przyczyną tego są m.in. trudności w określeniu skutecznej dawki tej substancji dla człowieka (od 200 g/kg m.c./dobę do 1500 mg/kg m.c./dobę) oraz znacznych kosztów jej pozyskania [4].

Wśród flawonoidów przebadanych pod kątem przeciwnowotworowym duże nadzieje na zastosowanie w medycynie ma kwercetyna, luteolina, oraz izoflawonoidy, np. genisteina i daidzeina. Pomimo szerokiego zakresu aktywności biologicznej tych związków, mechanizm ich działania przeciwnowotworowego nie jest do tej pory poznany.

Przykładem związków fenolowych chroniących rośliny przed zwierzętami są taniny występujące powszechnie w liściach dębu, ogonku liściowym orzeszków ziemnych. Tanina to skondensowana procyjanidyna, która jest silnym antyutleniaczem przeciwnowotworowym [5]. Innym flawonoidem jest kwas elagowy występujący w truskawkach i winogronie, który neutralizuje czynniki rakotwórcze powodujące zmianę struktury DNA w komórkach.

Wpływ na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

Związki fenolowe wykazują również wpływ na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Działanie to może wynikać z powinowactwa związków do receptorów benzodiazepinowych GABA i aktywowania tych receptorów. W ciągu ostatnich kilku lat opisano również modulujący wpływ epigeniny (5,7,4’- tri-hydroksy flawonu), występującej m.in. w koszyczkach rumianku oraz galusanu (-)-epigalokatechiny (EGCG), obecnego m.in. w herbacie szczególnie zielonej, na aktywowane GABA, rekombinowane receptory 12
2LGABA, traktowane diazepamem. Reakcja obserwowana przy niskich stężeniach, tych związków, wskazywała na synergizm działania związków fenolowych i diazepamu [1].

Ostatnio prowadzone badania wskazują, że galusan epikatechiny w znacznym stopniu zmniejsza uszkodzenia OUN w przebiegu niedokrwienia przez modulowanie jednego z istotnych dla stanu zapalnego enzymów – syntetazy tlenku azotu (NOS) oraz właściwości antyoksydacyjnych [9].

Działanie łagodzące objawy menopauzy

Fitoestrogeny to grupa niesteroidowych związków pochodzenia roślinnego o budowie i funkcji podobnej do naturalnych estrogenów. Ze względu na budowę chemiczną można wyróżnić
kilka grup fitoestrogenów (flawonoidy, kumestany, lignany, kumaryny, kalkony), z których najważniejsze znaczenie w medycynie mają flawonoidy. Najbardziej znane spośród nich i najczęściej poddawane różnego typu badaniom są daidzeina i genisteina, a także glyciteina.

Fitoestrogeny łagodzą objawy menopauzy dzięki powinowactwu tych związków do receptorów estrogenowch  (ER-) oraz w dużo większym stopniu do receptorów  (ER-). ER-występuje głównie w gruczole sutkowym, endometrium oraz zrębie jajników. ER- natomiast w mózgu, naczyniach krwionośnych, nerkach, pęcherzu moczowym, płucach, kościach oraz w jelitach.

Badania epidemiologiczne dowiodły, że uderzenia gorąca pojawiają się znacznie rzadziej w grupie kobiet spożywających znaczne ilości soi zawierającej fitoestrogeny. Ilość spożywanych fitoestrogenów w diecie kobiet na świecie jest różna np. w Japonii – 200 mg/dzień, w Azji – 25-45 mg/dzień, w Europie – 5 mg/dzień [16].

Działanie na ścianę naczyń krwionośnych

Flawonoidy znalazły zastosowanie w leczeniu chorób naczyń o charakterze zakrzepowo-zatorowym [15]. Rutyna i jej pochodne półsyntetyczne zostały od dawna wprowadzone do lecznictwa jako środki (leki) regulujące przepuszczalność naczyń włosowatych i poprawiające krążenie obwodowe. Związki te wspólnie z witaminą C biorą udział w tworzeniu poprzecznych wiązań pomiędzy łańcuchami polipeptydowymi włókien kolagenu i w ten sposób uelastyczniają i wzmacniają tkankę łączną, m.in. naczynia krwionośne.

Działanie przeciwalergiczne

Niektóre flawonoidy wykazują również właściwości przeciwalergiczne, np. kwercetyna (podawana razem z solami wapnia) i jej pochodne (m.in. rutyna, zwłaszcza w preparatach z
kwasem askorbinowym), apigenina, myrycetyna, bajkalina i bajkaleina otrzymywane z korzeni Scutellaria baicalensis [11].

Duże znaczenie ogólne w leczeniu chorób alergicznych mają surowce zielarskie flawonoidowe, np. ziele fiołka trój barwnego Herba violae tricoloris, liść brzozy Folium betulae,
ziele nawłoci Herba solidaginis, ziele skrzypu Herba equiseti, ziele rdestu ptasiego Herba polygoni avicularis.

Zastosowanie w alergiach ocznych znajdują surowce zawierające antocyjany, np. kwiaty bławatka Flos cyani, liście i owoce czarnej porzeczki, owoce bzu czarnego, owoce aronii,
owoce czarnej jagody i inne [6].

Działanie moczopędne

Siła działania moczopędnego zależy proporcjonalnie od liczby grup hydroksylowych w cząsteczce flawonoidu. Im więcej grup, tym silniejsze działanie moczopędne. Wśród związków flawonoidowych najsilniej działa mirycetyna. Działanie pośrednie wykazuje moryna. Najczęściej wykorzystywanymi surowcami roślinnymi są liście brzozy oraz ziele nawłoci. Inne to mącznica lekarska, ziele pokrzywy i skrzypu. Działanie moczopędne wykazują heterozydy słabiej zaś działają aglikony [5].

Flawonoidy w wybranych preparatach

Flawonoidy są obecnie spożywane w postaci łatwo dostępnych preparatów paraleków, odżywek z owoców cytrusowych, wyciągów ze skórek i nasion winogron, grejpfrutów, z czarnej
jagody, aronii i innych.

Wybrane najbardziej popularne preparaty

• Ekstrakt z grejpfruta w 33-procentowym stężeniu jest suplementem diety, którego głównym aktywnym składnikiem jest ekstrakt z pestek, miąższu i białych części grejpfruta. Jest on koncentratem flawonoidów (zwłaszcza flawonów, flawanonów i flawanoli – stanowiących łącznie 19,37% preparatu) występujących naturalnie w owocach oraz witaminy C (1 g na 100 ml preparatu).
• Rutyna (rutozyd) to flawonoid pochodzenia roślinnego, pozyskiwany z kwiatów sofory (Sophora Japonica) i z ziela gryki (Fagopyrum esculentum). Wykazuje właściwości antyoksydacyjne.
• Liść miłorzębu japońskiego rozszerza naczynia krwionośne i zapobiega agregacji płytek krwi, chroni komórki i tkanki przed szkodliwym wpływem niedotlenienia. Wyciąg z miłorzębu jest skuteczny w leczeniu zaburzeń krążenia zarówno mózgowego, jak i obwodowego.
• Borówka czernicy, antocyjany wspomaga system antyoksydacyjny oczu.
• Mieszanki ziół moczopędnych zawierają m.in. ziele rdestu ptasiego, liść brzozy, korzeń łopianu, ziele nostrzyka, skrzypu, nawłoci i wiele innych [5].

OBJAWY NIEPOŻĄDANE

Dotychczas nie stwierdzono istotnych klinicznie objawów niepożądanych stosowania flawonoidów. Jednak podobnie jak inne antyoksydanty, m.in. tokoferol czy -karoten może powodować uszkodzenia DNA limfocytów [15].

DZIAŁANIE ANTYOKSYDACYJNE FLAWONOIDÓW

Dobowe zużycie tlenu w organizmie człowieka wynosi około 20 l, co generuje jeden milion rodników. Procesy zachodzące w organizmie człowieka prowadzą do wytwarzania cząsteczki wody, w przypadku nadmiaru tlenu następuje redukcja i dochodzi do powstania anionów nadtlenkowych. Są one podstawowym ogniwem prowadzącym do powstawania aktywnych form tlenu, tzw. wolnych rodników [8, 9].

Aktywność przeciwutleniająca związków polifenolowych wiąże się z pierścieniową budową cząsteczki mającej sprzężone wiązania podwójne, jak i z obecnością grup funkcyjnych w tych pierścieniach. W przypadku RES bardzo korzystna dla aktywności antyutleniającej tego związku jest obecnośćgrupy – OH w pierścieniu B, w mniejszym stopniu hydroksylacja (pozycja meta) w pierścieniu A. Związki fenolowe jako antyoksydanty mogą działać w bardzo różny sposób, m.in. poprzez: bezpośrednią reakcję z wolnymi rodnikami, zmiatanie wolnych rodników, nasilenie dysmutacji wolnych rodników do związków o znacznie mniejszej reaktywności, chelatowanie metali prooksydacyjnych (głównie żelaza), hamowanie lub wzmacnianie działania wielu enzymów.

Efekt przeciwmiażdżycowego działania flawonoidów polega na usuwaniu z krwi powstałych już reaktywnych form tlenu i na zapobieganiu ich tworzenia. Jest to możliwe dzięki hamowaniu przez flawonoidy enzymów związanych z generowaniem wolnych rodników, tj.: lipooksygenazy, cyklooksygenazy i oksydazy ksantynowej. Zmniejszając liczbę wolnych rodników tlenowych, flawonoidy chronią przed utlenieniem różne frakcje cholesterolu, zwłaszcza LDL, aktywują syntezę prostacyklin i wykazują działanie antyagregacyjne. Również działanie chelatujące wielu flawonoidów zapobiega utlenianiu lipoprotein osocza.

Przypuszczalnie dużo wyższa wartość potencjału antyoksydacyjnego w winach niż w winogronach może wynikać z różnych powodów, np.: 1) wartość potencjału była wyznaczana różnymi metodami, 2) z leżakowania trunków w dębowych beczkach, podczas którego następuje ekstrakcja związków o właściwościach antyoksydacyjnych z drewna i 3) z zagęszczania moszczu winnego w porównaniu z całym owocem [20].

Działanie antoksydacyjne flawonoidów w organizmie polega również na wspomnianym wcześniej hamowaniu utleniania endogennych antyoksydantów (witaminy E, kwasu askorbinowego, glutationu i innych związków) w procesach oksydacyjnych.

Flawonoidy, takie jak: kwercetyna i rutyna pełnią funkcje antyoksydantów w stosunku do witaminy C. Wykazano, że opóźniają one przekształcenie askorbinianu do dehydroaskorbininu
i ochraniają przed działaniem wolnych rodników. Z kolei kwas askorbinowy hamuje oksydatywne przemiany flawonoidów i przedłuża ich ochronne działanie.

Badania prowadzone nad ekstraktem z miłorzębu japońskiego pozwoliły określić, że związek ten w dawce 10-500 g/ml chroni przed uszkodzeniem przez wolne rodniki struktury DNA oraz błony komórkowe zwierząt doświadczalnych. Stopień aktywności antyperoksydacyjnej jest również porównywalny. Ekstrakt miłorzębu japońskiego jest także efektywnym zmiataczem NO poprzez blokowanie oksydacji hemoglobiny dopuszczanie do akumulacji azotynów wytwarzanych z NO i tlenu oraz hamowanie indukowanego przez układ LPS/IFN-
(lipopolisacharyd/interferon
) wytwarzania azotynów w makrofagach.

Ekstrakt miłorzębu japońskiego chroni mechanizm rozkurczu EDRF/NO (ang. endothelium derived relaxing factors) (śródbłonkowy czynnik rozkurczający), zabezpiecza prostoglandynę
(PGI2) przed destrukcyjnym wpływem rodnika hydroksylowego i produktów lipidowej peroksydacji.

Wpływ działania biflawonoidów na mikrokrążenie jest wypadkową hamowania folinesterazy oraz uwalniania histaminy z mastocytów [13].

METABOLIZM I WCHŁANIANIE FLAWONOIDÓW

W doświadczeniach na szczurach z – epikatechiną, kwercetyną, daidzeiną i genisteiną wykazano, że po wchłonięciu są one intensywnie glukuronowane, siarczanowane oraz metylowane. Stwierdzono, że procesy te w znacznym stopniu zależą od rozpuszczalności flawonoidu w przewodzie pokarmowym oraz statusu żywieniowego zwierzęcia (na czczo lub po posiłku). Wysunięto hipotezę, że pierwszy etap procesu metabolizowania flawonoidów – glukuronowanie – następuje na poziomie jelita cienkiego i że kolejno flawonoid ulega siarczanowaniu w wątrobie oraz metylowaniu w wątrobie i nerkach. Wykazano, że podanie (-)-epikatechiny szczurom spowodowało istotne zwiększenie oporności ich osocza na utlenianie jonami miedzi w porównaniu z grupą kontrolną oraz że metylacja (-)-epikatechiny powodowała utratę jej aktywności przeciwutleniającej in vivo [15].

PODSUMOWANIE

Obecność w diecie flawonoidów, a zwłaszcza zachowanie odpowiedniego ich spożycia jest bardzo ważnym elementem w profilaktyce powstawania wielu chorób, m.in. miażdżycy, będącej główną przyczyną choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu, chorób naczyń obwodowych. Intensywne badania doświadczalne nad flawonoidami prowadzone w ostatniej dekadzie, głównie na hodowlach komórkowych, wykazały różnorodne właściwości tych związków które dają nadzieję na wykorzystanie ich w profilaktyce i leczeniu nowotworów. Szeroki zakres działania flawonoidów oraz ich syntetycznych pochodnych stwarza nadzieję na poszukiwanie nowych leków o charakterze badawczym.

PIŚMIENNICTWO

1. Balcerek M., Matławska I.: Wpływ związków fenolowych na receptory GABA i interakcje z pochodnymi benzodiazepiny. Postępy Fitoterapii, 2006, 52, 3.
2. Ding E.L., Hutfless S.M., Xin Ding.: Chocolate and prevention of cardiovascular disease: a systematic review. Nutr. Metab., 2006, 3, 2.
3. Dreosti I.E.: Antioxidant polyphenols in tea, cocoa, and wine. Nutrition., 2000, 16, 692-694.
4. Fukada S., Kaga S., Zhan L. i wsp.: Resveratrol ameliorates myocardial damage by inducing vasculer endothelial growth factor-angiogenesis and thyrosine kinase receptor Flk-1. Cell Biochem. Biophys., 2006, 44, 43-49.
5. Glinka Ł., Ochocki J.: Flawonoidy i ich syntetyczne pochodne we współczesnejmedycynie schorzeń układu sercowo-naczyniowego i moczowego. Pol. J. Cosmet., 2004, 2, 70-80.
6. Gu L., Kelm M.A., Hammerstone J.F. i wsp.: Concentrations of proanthocyanidins in common foods and estimations of normal consumption. J. Nutr., 2004, 134, 613-617.
7. Huxley R.R., Neil H.A.: The relation between dietary flavonol intake and coronary heart disease mortality: a meta-analysis of prospective cohort studies. Eur. J. Clin. Nutr. 2003, 57, 904-908.
8. Kędziora J.: Decondition and redeconditioning. Free radical processes in conditioning and deconditioning (ed. J.E. Greenleaf). CRC Press London, N Y, Washington DC. 2004, 61-78.
9. Miller E., Rutkowski M.: Udział i rola ważniejszych czynników biochemicznych w udarze niedokrwiennym mózgu. Pol. Mer. Lek., 2006, 117, 3-15.
10. Olas B., Wachowicz B., Majsterek I. i wsp.: Resveratrol may reduce oxidative stress induced by platinum compounds in human plasma, blood platelets and lymphocytes. Anti-Cancer Lett. 2005, 16, 659-665.
11. Olas B., Wachowicz B., Stochmal A. i wsp.: Relationship between vasodilatation capacity and phenolics kontent of Spanish wines. Eur. J. Pharmacol., 2005, 517, 84-91.
12. Olas B., Wachowicz B. Resveratrol and witamin C as antioxidants in blood plateles. Thromb.Res., 2002, 106, 143-148.
13. Piechal A., Blecharz-Klin K., Widy-Tyszkiewicz E.: Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastni) we współczesnej terapii. Przew. Lek., 2005, 4, 74-81.
14. Rimm E.B., Katan M.B., Ascherio A.: Relation between Intake of Flavonoids and Risk for Coronary Heart Disease in Male Health Professionals. Ann. Intern. Med., 1996, 125, 384-389.
15. Ross J.A., Kasum C.M.: Dietary flavonoids: bioavailability, metabolic effects, and safety. Annu. Rev. Nutr., 2002, 22, 19-34.
16. Rotsztejn H.: Znaczenie fitoestrogenów w świetle obecnej wiedzy. Prz. Menopauz., 2005, 4, 47-50.
17. Szumiło J.: Resweratrol – ocena działania przeciwnowotworowego. Pol. Mer. Lek., 2006, 117, 362-364.
18. Tapiero H., Tew K.D., Ba G.N.: Polyphenols: do they play a role in the prevention of human pathologies? Biomed. Pharmacother. 2002, 56, 200-207.
19. Wang Z., Huang Y., Zou J. i wsp.: Effects of red wine and polyphenol resveratrol on platelet aggregation in vivo and in vitro. Inter.J.Mol.Med., 2002, 9, 77-79.
20. Wilska-Jeszka J., Podsędek A.: Bioflavonoids as natural antioxidants. Wiad. Chem., 2001, 55, 987.
21. Zima T., Albano E., Ingelman-Sundberg M.: Modulation of oxidative stress by alcohol. Alcohol. Clin. Exp. Res., 2005, 29, 1060-1065.